Inwazja na pełną skalę Inwazja Rosji na Ukrainę w 2022 roku była nie tylko tragedią dla kraju, ale także radykalnie zmieniła ukraińskie kino i seriale. I to nie tylko jako tło czy fabułę, ale także jako sposób myślenia, tożsamość i formę filmową.

Dziś ukraińskie kino jest jednocześnie fasadą, wspomnieniem, dokumentem i wyrazem artystycznym. Jak pisali eksperci:

„Ukraiński widz się zmienił. Nie postrzega już kina rozrywkowego jako czegoś neutralnego… Wojna zwiększyła zapotrzebowanie na szczerość, na treść, na uczestnictwo”.

I rzeczywiście, gatunki, tematy, postacie, a nawet formaty seriali telewizyjnych uległy zmianie. W tym długim artykule przyjrzymy się trzem głównym obszarom zmian: zmiana tematycznego skupienia, transformacja bohaterów i gatunków, wyzwania organizacyjne i produkcyjne oraz nowe możliwości.

---

1. Zmiana tematyki: z „rozrywki” na „refleksyjną”

1.1 Wojna jako nowa norma

Wcześniej kino ukraińskie podejmowało głównie tematy historyczne, społeczne i codzienne, a także melodramatyczne. Jednak od 2014 roku, a intensywnie od 2022 roku, temat wojny i jej konsekwencji stał się centralnym punktem. Jak podkreślają badacze:

„Film ukraiński nadal kształtowany był przez okoliczności społeczno-polityczne, zwłaszcza po militarnej agresji Rosji na wschodnią Ukrainę... i ostatecznie w następstwie pełnoskalowej inwazji Rosji w 2022 roku”. Asc Media Ryzyko+1
Na przykład w artykule „10 lat wojny w ujęciu ukraińskiego kina” zauważono, że kluczowymi gatunkami stały się dokument, dramatyzacja i pamięć historyczna. Ukrainiec

1.2 Żądanie prawdy i doświadczenia wewnętrznego

Krytyk zauważa, że:

„Nie narzuca patosu, lecz pozwala przeżyć doświadczenie” – właśnie takie stało się współczesne kino ukraińskie.

Widz nie chce już po prostu „uciekać” w film, lecz poszukuje odbicia własnego bólu, strat i nadziei. To tworzy nowe tematy: codzienność na froncie, wolontariat, migracje wewnętrzne, pseudowojna z własnymi bohaterami.

1.3 Seriale telewizyjne i przestrzeń telewizyjna

Nie tylko kino, ale także seriale telewizyjne (np. dramaty, dokumenty, formaty hybrydowe) zaczęły podejmować temat wojny lub uległy pod jej wpływem przekształceniom — zmieniają się bohaterowie, wątki fabularne zyskują „wojenne” tło, nawet gdy główny temat nie dotyczy walki.

---

2. Transformacja postaci, gatunków i formatów

2.1 Nowi bohaterowie — „ludzie wojny”, „walka w biurach”, kobiety-liderki

Przed wojną w kadrach często pojawiały się „zwykłe” postacie: rodziny, nastolatki, miasta i wsie. Teraz są to żołnierze frontowi, wolontariusze, osoby wewnętrznie przesiedlone, kobiety prowadzące działalność gospodarczą lub wykonujące pracę na froncie wewnętrznym oraz mieszkańcy Donbasu/Krymu.

W artykule zauważono, że ukraińskie kino „…było w stanie szybko znaleźć środki na artystyczną odpowiedź na wyzwanie wojny”.

Zmieniają się na przykład bohaterowie: nie tylko „żołnierze” na linii frontu, ale także „ochotnicy”, „jutro z wyzwolonych terytoriów”, „rodziny, które utraciły swoje domy”.

2.2 Gatunki: dokumentalny, hybrydowy, tragedia-życie

Wzrósł popyt na filmy dokumentalne – lub dramaty z elementami autentyczności. Jednocześnie gatunki rozrywkowe nie zniknęły, ale często zawierają „przykrywkę” poważnych tematów.
Niektóre badania stwierdzają:

„Niektóre ukraińskie kina zostały zniszczone... doświadczając śmierci klinicznej pod względem ekonomicznym i logistycznym”. czasopisma-akademickie.eu
Oznacza to również zmiany logistyczne w produkcji filmowej.

Format serii 2.3 i nowe platformy

Obecnie seriale telewizyjne częściej zawierają wątek wojenny lub melodramat/kryminał z tłem wojennym.
Również platformy streamingowe, krótkie formaty, miniserie, debiuty online – wszystko to zyskało na popularności dzięki realiom wojny, gdy tradycyjne kina były niedostępne lub ryzykowne.

---

3. Wyzwania i możliwości organizacyjne i produkcyjne

3.1 Zniszczenie infrastruktury

Badania pokazują, że wojna doprowadziła do zniszczenia kin, problemów logistycznych i przeniesienia zakładów produkcyjnych.
Również Fundusz Wspierania Filmów (Państwowy Fundusz Filmowy) w 2024 roku wykorzystał na produkcję tylko część zaplanowanych środków.

3.2 Finansowanie, współpraca międzynarodowa, sukces festiwalu

Jednocześnie wojna dała impuls do międzynarodowego uznania festiwalowego. Ukraińskie filmy o wojnie cieszą się szerokim zainteresowaniem na Zachodzie, gdzie powstają we współpracy z zagranicznymi producentami.
Na przykład gatunek filmu dokumentalnego dynamicznie się rozwija.

3.3 Front etyczny i symboliczny

Kino stało się częścią „frontu informacyjnego”. Jak zauważono:

„Stworzyło to nowy poziom moralnych wymagań wobec filmów — jako sztuki, która nie tylko bawi, ale i pomaga utrzymać widza w pamięci”.
Oznacza to, że twórcy filmowi czują się odpowiedzialni wobec widza i historii.

---

4. Przykłady nowych opowiadań i filmów

• Filmy dokumentalne pokazujące wydarzenia na linii frontu lub życie na okupowanych terytoriach.
• Serial, w którym wojna nie jest osobnym tematem, a tłem.
• Projekty, które mówią o wojnie poprzez codzienne życie (rodzina, strata, odbudowa).
• Nowi bohaterowie: kobiety, osoby wewnętrznie przesiedlone, cywile zmuszeni do zostania „wolontariuszami”.

---

5. Przyszłe wyzwania

• Jak zachować równowagę między jakością artystyczną a wierną prezentacją wojny?
• Jak pokonać bariery finansowe i logistyczne w stanie wojennym?
• W jaki sposób ukraińskie kino zintegruje się z rynkiem europejskim, zachowując jednocześnie swoją tożsamość?
  Naukowcy ostrzegają przed ryzykiem „wielkiego kryzysu filmowego”, kiedy to może nastąpić załamanie wsparcia dla przemysłu filmowego.

---

Wniosek

Wojna zmieniła ukraińskie kino i seriale – nie tylko jako temat, ale jako sposób myślenia, tworzenia, mówienia. Bohaterowie stali się bliżsi, formaty – bardziej elastyczne, wymagania – wyższe. Ukraińskie kino nie tylko bawi. Walczy, pamięta, pokazuje, inspiruje. I dzięki temu – staje się silniejsze.
Nie chodzi tylko o wojnę jako fabułę. Chodzi o naród poszukujący siebie poprzez sztukę.